Een mysterieuze en spirituele ervaring op zich: muziek gespeeld in de Hijaz-toonladder weet iedereen te betoveren met zijn haast buitenaardse klanken.
De Hijaz is een geliefde toonladder en een van de meest fascinerende keuzes voor Handpan-spelers, vooral voor wie graag buiten de gebaande paden speelt.
In dit artikel duiken we in deze meeslepende Handpan-toonladder, van zijn historische oorsprong tot zijn muzikale toepassing, en ontdekken we of hij past bij jouw Handpan-reis!
Introductie tot de Hijaz-toonladder
Hoewel de naam misschien minder bekend is dan die van zijn ‘zus’, de D Kurd, is de kans groot dat je al eens muziek hebt gehoord die in de Hijaz-toonladder is geschreven en gespeeld, zonder dat je het doorhad.
Diep geworteld in de muziektradities van het Midden-Oosten, duikt deze toonladder regelmatig op in de soundtracks van bekende speelfilms, zoals The Lord of the Rings, waar hij een mystieke en meeslepende sfeer toevoegt aan het verhaal.
Als maqam in de klassieke Arabische muziek heeft de Hijaz-toonladder bovendien een diepe spirituele betekenis, en wordt hij vaak gebruikt in islamitische oproepen tot gebed.
Met melodieën die soms etherisch en verheffend zijn, maar op andere momenten speels en zwoel, neemt deze toonladder je mee op een betoverende klankreis die beelden oproept van uitgestrekte landschappen, tijdloze woestijnen en eeuwenoude wonderen.
Naam en Oorsprong van de Hijaz-toonladder
Met zijn wortels in de klassieke Arabische muziek is de Hijaz-toonladder en zijn varianten te horen in het hele Midden-Oosten en de omliggende regio’s, van Noord-Afrika tot Perzië, in Egypte en zelfs tot in Turkije.
De Hijaz-toonladder ontleent zijn naam aan de historische westkust van Saudi-Arabië en is rechtstreeks vernoemd naar de Hijaz Maqam, een melodisch systeem binnen de klassieke Arabische muziek dat diep verankerd is in de muzikale geschiedenis en traditie van het Midden-Oosten.
Het Maqam-systeem van de Arabische muziek is een complex geheel van regels en richtlijnen voor het componeren en spelen van melodieën, waarbij de nadruk sterk ligt op de unieke emotionele lading van elk stuk.
Net als de traditionele systemen waarnaar hij is vernoemd, vangt de Hijaz-toonladder diezelfde emotionele diepgang en nuance waar veel Handpan-spelers naar streven in hun muzikale verkenningen.
Muzikale Kenmerken van de Hijaz-toonladder
De Hijaz-toonladder is een meeslepende keuze voor Handpan-spelers. Beroemd om zijn mystieke klank, creëert de bijzondere combinatie van kleine en overmatige intervallen een dramatisch muzikaal landschap voor Handpan-muzikanten die willen experimenteren met zijn unieke eigenschappen.
In de handen van een ervaren Handpan-speler biedt deze toonladder een breed scala aan emotionele nuances, waardoor hij ideaal is voor wie diepgang zoekt in muzikale verkenningen, composities en improvisaties.
De Hijaz en zijn aanpassing aan westerse muzikale conventies
Om de unieke klank van de Hijaz-toonladder beter te begrijpen, is het handig om hem te vergelijken met een gelijkwaardige toonladder in de westerse muziek. De dichtstbijzijnde tegenhanger in het westerse systeem is de Frygische dominanttoonladder, ook wel bekend als de vijfde modus van de harmonische mineurtoonladder, maar met een belangrijk verschil.
In de traditionele Midden-Oosterse muziek zouden de tonen in een Hijaz-toonladder niet exact een “A” zijn, maar eerder een microtonale stap die ergens tussen Ab en A-natuurlijk ligt. Dit microtonale interval, dat een fundamenteel kenmerk is van de maqamat binnen de Arabische muzieksystemen, bestaat niet binnen de westerse diatonische toonladder waarop de Handpan is gebaseerd.
Daarom is het belangrijk om te beseffen dat de Hijaz-toonladder op een Handpan in wezen een moderne interpretatie of aanpassing is van de traditionele Arabische toonladder, afgestemd op westerse muzikale intervallen.
In dit gedeelte gaan we dieper in op hoe de Hijaz-toonladder op een Handpan is gestructureerd.
Handpan-indeling van de Hijaz-toonladder
Handpans met de Hijaz-toonladder zijn verkrijgbaar in drie configuraties: met 9 noten, 10 noten of, minder vaak, 12 noten.
De centrale noot, de zogenaamde Ding, is vaak “D”. In dit artikel vind je ondersteunende diagrammen die helpen om de rangschikking van de noten beter te begrijpen.
In de diagrammen hieronder zie je de opeenvolging van tonen in stijgende volgorde op de afbeelding van de Handpan aan de linkerkant, terwijl de namen van de noten in tablatuurformaat aan de rechterkant worden weergegeven.
9-noten D Hijaz Handpan
(D) | A | C | D | Eb | F# | G | A | C |
10-noten D Hijaz Handpan
(D) | A | C | D | Eb | F# | G | A | C | D |
12-noten D Hijaz Handpan
(D) | A | C | D | Eb | F# | G | A | C | D | F | G |
Hijaz Handpan-speeltechnieken
De Hijaz-toonladder combineert melodische en harmonische spanning, wat hem ideaal maakt voor dramatische of emotionele muziekcomposities. Hoewel deze spanning waardevol kan zijn wanneer een muzikant de dissonantie bewust gebruikt om expressie op te bouwen, vereist dit meer aandacht en bewuste controle voor beginnende Handpan-spelers.
Hoewel het mogelijk is om de Hijaz-toonladder intuïtief te benaderen, moet men er rekening mee houden dat sommige noten harde dissonanties kunnen creëren wanneer ze opeenvolgend of tegelijkertijd worden gespeeld, zoals de intervallen “A3” tot “C4” en “Eb4” tot “F#4”.
In tegenstelling tot de D Kurd-toonladder kunnen de dissonante boventonen in sommige van deze intervallen lastig te beheersen zijn als men niet bewust omgaat met de speeltechniek.
Hoewel je een Hijaz-Handpan percussief en ritmisch kunt bespelen, komt deze toonladder het best tot zijn recht met zachte, gecontroleerde aanslagen en een doordachte nootselectie. Als je de Handpan willekeurig aanslaat, kunnen sommige harmonischen wringen en een onrustige klank in de sustain veroorzaken.
Voor beginners is het handig om eerst langzaam en bewust toonladders te oefenen, zodat ze de samenhang tussen de noten beter aanvoelen. Naarmate ze meer vertrouwd raken met deze toonladder, kunnen ze geleidelijk complexere ritmes en accenten toevoegen, terwijl ze leren omgaan met de unieke spanningen tussen bepaalde intervallen.
Bekijk deze demo’s van de Hijaz-toonladder op een 9-noten, 10-noten en 12-noten Handpan:
9-noten Hijaz Handpan:
10-noten Hijaz Handpan:
12-noten Hijaz Handpan:
De Hijaz-toonladder en zijn emotionele karakter
Net als de sacrale melodieën in de Midden-Oosterse muziek roept de Hijaz-toonladder vaak een gevoel van spiritualiteit en eerbied op, met dissonante intervallen die zwaar en dramatisch kunnen aanvoelen.
Voor wie de Handpan bespeelt met een meditatief of holistisch doel, kunnen de klanken van deze toonladder helpen om de beleving te verdiepen en misschien zelfs een diepere connectie met zichzelf tot stand te brengen.
Natuurlijk heeft de Hijaz-toonladder ook een speelse kant. Wanneer hij met energie en flair wordt bespeeld, zorgen de spanning en ontspanning tussen de noten voor een sterk gevoel van dans en beweging. In contrast met de meer serieuze aspecten van de Hijaz kan de vloeiende dynamiek van deze toonladder juist ook opwinding en levendigheid aan een compositie toevoegen.
Deze dualiteit maakt de Hijaz-toonladder tot een veelzijdig instrument voor muzikale expressie, waarmee Handpan-spelers zowel een ingetogen, spirituele sfeer kunnen verkennen als ruimte kunnen geven aan speelse en vreugdevolle muzikale uitingen.
Past een Hijaz-Handpan bij mij?
Met zijn etherische en bijna buitenaardse klank, gecombineerd met een rijke muzikale geschiedenis, biedt de Hijaz-toonladder Handpan-spelers de kans om diep in hun muzikale verkenningen te duiken en te experimenteren met unieke en meeslepende tonen.
Hoewel deze toonladder voor beginners wat uitdagender kan zijn vanwege de steilere leercurve en de complexe intervallen, is de Hijaz een uitstekende keuze voor muzikanten die willen spelen met spanning en ontspanning in hun composities of improvisaties.
Uiteindelijk vergt de Hijaz-toonladder geduld, toewijding en bewust spel om zijn klank volledig te beheersen, maar hij biedt een ongeëvenaarde diepgang in emotionele expressie, iets wat slechts weinig andere Handpan-toonladders evenaren.
De Hijaz-toonladder zal ongetwijfeld zeer belonend zijn voor ervaren Handpan-spelers, maar ook voor beginners die hem met de juiste vastberadenheid en toewijding willen verkennen.
Tot slot
Met een klank die zowel eerbiedig als inspirerend is, is de Hijaz-toonladder meer dan alleen een reeks noten. Hij draagt een rijke muzikale erfenis in zich en biedt een krachtig middel voor diepgaande muzikale expressie.
Of je nu wordt aangetrokken door de spirituele, meditatieve kwaliteiten of juist door de dynamische en speelse energie van deze toonladder, de Hijaz heeft iets te bieden voor iedere Handpan-muzikant. Hoewel de complexiteit en diepgang van deze toonladder een uitdaging kunnen vormen, zijn de muzikale beloningen minstens zo groot, zowel voor ervaren spelers als voor enthousiaste beginners.
Ontdek ons assortiment Handpans hier, en neem gerust contact op als je vragen hebt!